بحرهای شانزده گانه شعر
1- بحر طویل:
طویلٌ له بین البحور فضائلُ فعولن مفاعیل فعولن مفاعیل
_ _ _ U / _ _ U / _ _ _ U / _ _ U
2- بحر مدید:
لمدید الشعر عندی صفاتُ فاعلاتن فاعلن فاعلاتن
_ U _ / _ U_ / _ _ U _ _
3- بحر بسیط تام:
إن البسیط لدیه یبسط الأمل مستفعلن فاعلن مستفعلن فاعلن
_ U_ _ / _ U_ / _ U _ _ / _ U_
3-1- مجزوء بسیط:
مستفعلن فاعلن مستفعلن
_ U_ _ / _ U_ / _ U _ _
3-2- مخلع البسیط:
مستفعلن فاعلن فعولن
_ U_ _ / _ U_ / _ U _
4- بحر وافر تام:
بحورُ الشعرِ وافرُها جمیلُ مفاعلتن مفاعلتن فعولن
_ _ U / _ U U _ U / _ U U _ U
4-1- مجزوء وافر:
مفاعلتن مفاعلتن
_ U U _ U / _ U U _ U
5- بحر کامل[1]:
کمُل الجمالُ من البحورِ الکاملِ متفاعلن متفاعلن متفاعلن
_ U _ U U / _ U _ U U / _ U _ U U
6- بحر هزج[2]:
علی الأهزاجِ تسهیلُ مفاعیلن مفاعیلن
_ _ _ U / _ _ _ U
7- بحر رجز تام:
فی أبحرِ الأرجازِ بحرٌ یسهلُ مستفعلن مستفعلن مستفعلن
_ U_ _ / _ U_ _ / _ U_ _
7-1- مجزوء رجز:
مستفعلن مستفعلن (هر مصراع دوبار)
7-2- مشطور رجز:
مستفعلن مستفعلن مستفعلن ( کل بیت سه بار)
7-3- منهوک رجز:
مُتَفْعِلُنْ مستفعلن (کل بیت دوبار)
8- بحر رمل[3]:
رَمَلُ الأبحر یرویه الثقاتُ فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن
_ _ U_ / _ _ U_ / _ _ U_
8-1- مجزوء رمل[4]:
فاعلاتن فاعلاتن
9- بحر سریع:
بحرٌ سریعٌ ما له ساحلُ مستفعلن مستفعلن فاعلن
_ U_ _ / _ U_ _ / _ U_
10- بحر منسرح:
منسرحٌ فیه یُضرَبُ المثلُ مستفعلن مفعولاتُ مستفعلن
_ U _ _ / U _ _ _ / _ U _ _
10-1- منهوک یا مجزوء منسرح:
مستفعلن مفعولاتُ
11- بحر خفیف:
یا خفیفاً خُفَّتْ به الحرکاتُ فاعلاتن مستفعلن فاعلاتن
_ _ U _ / _ U_ _ / _ _ U _
11-1- مجزوء خفیف:
فاعلاتن مستفعلن
12- بحر مضارع:
تُعَدُّ المضارعات مفاعیلن فاعلاتن
_ _ U_ / _ _ _ U
13- بحر مقتضب:
اقتضبَ کما سألوا مُفعَلاتُ مُفتَعلن
_ U U _ / U _ U _
14- بحر مجتث:
إن جُثّت الحرکاتُ مستفعلن فاعلاتن
_ _ U _ / _ U _ _
15- بحر متقارب:
عن المتقارب قال خلیلُ فعولن فعولن فعولن فعولن
_ _ U /_ _ U /_ _ U /_ _ U
متقارب مجزوء: فعولن سه بار
16- بحر متدارک:
مُتَدَارَکُنا نَغَمٌ عَجَلُ فَعَلٌ فَعَلٌ فَعَلٌ فَعَلٌ
حرکاتُ المحدثِ تنتقلُ فَعَلٌ فَعَلٌ فَعَلٌ فَعَلٌ
_ U _ / _ U _ / _ U _ / _ U _
16-1- متدارک مجزوء: فاعلن سه بار
تشعیث: حذف عین از فاعلن : فالن
خبن: حذف حرف دوم ساکن: فاعلن: فَعَلُن
ضمایر |
صیغه |
ضمایر متصل مرفوعی |
ضمایر منفصل مرفوعی |
ضمایر منفصل منصوبی |
ضمایر متصل منصوبی و مجروری |
غایب |
مفرد مذکر غایب |
-- |
هُوَ |
إیَّاهُ |
ه، ـه |
مثنی مذکر غایب |
ا |
هُمَا |
إیَّاهُما |
هُمَا |
|
جمع مذکر غایب |
و |
هُمْ |
إیَّاهُمْ |
هُمْ |
|
مفرد مؤنث غایب |
-- |
هِیَ |
إیَّاها |
ها |
|
مثنی مؤنث غایب |
ا |
هُمَا |
إیَّاهُما |
هُمَا |
|
جمع مؤنث غایب |
نَ |
هُنَّ |
إیَّاهُنَّ |
هُنَّ |
|
مُخاطَب |
مفرد مذکر مخاطب |
تَ |
أنْتَ |
إیَّاکَ |
کَ |
مثنی مذکر مخاطب |
تُما |
أنْتُما |
إیَّاکُمَا |
کُمَا |
|
جمع مذکر مخاطب |
تُمْ |
أنْتُمْ |
إیَّاکُمْ |
کُمْ |
|
مفرد مؤنث مخاطب |
تِ |
أنْتِ |
إیَّاکِ |
کِ |
|
مثنی مؤنث مخاطب |
تُما |
أنْتُما |
إیَّاکُمَا |
کُمَا |
|
جمع مؤنث مخاطب |
تُنَّ |
أنْتُنَّ |
إیَّاکُنَّ |
کُنَّ |
|
مُتکلِّم |
متکلم وحده |
تُ |
أنا |
إیَّایَ |
ی |
متکلم مع الغیر |
نا |
نَحْنُ |
إیَّانا |
نا |
چند نکته:
1. ضمایر متصل مرفوعی فقط به عنوان فاعل به فعل اضافه میشوند.
2. ضمایر متصل منصوبی و مجروری هم به اسم و حرف اضافه میشوند هم به عنوان مفعولبه به فعل اضافه میشوند.